Bir Yetişkin Olarak Hem Kendimi Hem Çocuğumu Bağımlılıklardan Nasıl Koruyabilirim

Kendimi ve Çocuğumu Bağımlılıklardan Nasıl Koruyabilirim

Bağımlılıklarla doğru ve etkili mücadele edebilmek için bağımlılık türlerini iyi tanımak gerektiği tartışılmaz bir gerçektir; fakat bunun yanı sıra, bireyleri bağımlılıklardan uzak tutacak sağlıklı yaşama alışkanlıklarının kazandırılması da hiç şüphesiz ki aynı derecede önemlidir. Dengeli beslenme, yeterli uyku, fiziksel aktivite gibi ruh ve beden sağlığını doğrudan etkileyen konularda bilgi ve hassasiyet sahibi olmak, bireyi bağımlılık riskinden koruyan bir kalkan vazifesi görmektedir. Çocuklarımızı korumak için de hiç şüphesiz onların gelişim özelliklerini bilmeli ve buna uygun davranışlar sergilemeliyiz.

SAĞLIKLI YAŞAM

Dengeli beslenme, yeterli uyku, fiziksel aktivite gibi ruh ve beden sağlığını doğrudan etkileyen konularda bilgi ve hassasiyet sahibi olmaktır.

Sağlıklı bir yaşam için neler yapmalıyız?

Sağlıklı bir yaşam için yapmanı gerekenler aşağıdaki dokümanda yer almaktadır.

Tam Sayfa Broşür İçin Tıklayınız

BAĞIMLILIK NEDİR?

“Bağımlılık; kişinin kullandığı bir madde, alkol, nesne veya yaptığı bir davranış (eylem) üzerinde kontrolünü kaybetmesidir. Kontrolsüzce kullanılan her madde ya da gerçekleştirilen her davranış bağımlılık oluşturma riski taşır. Kişiler hayatta birçok şeye karşı bağımlı olabilir. Örnek: madde, alkol, sigara, kumar, teknoloji, herhangi bir eşya veya davranış (Ögel, 2018; Yeşilay Yayınları, 2018).”

Türkiye Bağımlılıkla Mücadele (TBM) Eğitim Programı’na göre ise bağımlılık, kişinin kullandığı bir nesne veya yaptığı bir eylem üzerinde kontrolünü kaybetmesidir. Kullanım/davranış sıklığı azaldığında veya kesildiğinde huzursuzluk, uykusuzluk, öfke gibi yoksunluk belirtileri görülür.

Bağımlılık pek çok etkenin bir araya gelerek oluşturduğu bir tablodur. Kişi doğduğu andan itibaren öğrenmeye ve dış dünyanın etkilerine açık bir hale gelmeye başlar. Tüm bu süreçte, maruz kaldığı durumlar karşısında kendini koruyabilmek adına bir baş etme yöntemi geliştirmek durumundadır. Geliştirdiği bu baş etme yönteminin sağlıklı ya da sağlıksız oluşunu; yaşadığı ortam, ebeveyn tutumları, sosyokültürel çevresi yakından etkilemektedir. Ebeveynlerin çocuklarına karşı sağlıksız tutumlar sergilemesi, aile üyelerinin herhangi birinde bağımlılık öyküsü olması, tehlikeli arkadaş seçimleri, başarısız geçen bir eğitim hayatı ve yaşadığı toplumun bağımlılığa bakış açısı risk oluşturabilecek etkenler arasındadır.

Bu sebeple bağımlılığın oluşum sürecinden bahsederken, bireyi çocukluk hatta bebeklik çağından itibaren incelemeli; aile, toplum ve kültür özelliklerini dikkate alarak, süreci bütüncül bir yaklaşımla değerlendirmelidir.

TEKNOLOJİ / İNTERNET BAĞIMLILIĞI

 Teknoloji bağımlılığı, başta sosyal medya ve oyun, online alışveriş ve uygulamalarda takıntılı bir şekilde vakit geçirmek ve buna bağlı olarak kişinin kendini sosyal hayattan soyutlamasıdır.

Teknoloji ve internetin bilinçli olmayan, kontrolsüz bir şekilde kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan davranışsal bağımlılıklar; oyun oynama bozukluğu, kumar oynama bozukluğu, sosyal medyanın ve akıllı telefonun aşırı kullanımı gibi bağımlılık yapıcı alt davranışlarla kendini gösteren bağımlılık türü internet bağımlılığı olarak tanımlanır.

 Teknolojiye nasıl bağımlı olunur?

MADDE BAĞIMLILIĞI

Madde bağımlılığı; vücudun işlevlerini olumsuz yönde etkileyen maddelerin kullanılması, bundan dolayı zarar görüldüğü halde bu maddelerin kullanımının bırakılamamasıdır. Bağımlı, madde kullanımına ara verdiğinde yoksunluk belirtileri yaşar. Zamanla madde kullanım sıklığını ve dozunu artırır.

Madde bağımlılığı Dünya Sağlık Örgütünün, 11. revizyonunu yayımladığı Uluslararası Hastalık Sınıflandırması El Kitabı’nda (ICD-11) madde kullanımına bağlı bozukluklar adı altında sınıflandırılmaktadır. Vücuda girdiğinde davranışsal, ruhsal ve beden üzerinde değişikliklere neden olan, bağımlılık yapabilen kimyasal maddelere bağımlılık yapıcı maddeler denir. Bu maddeler tıp kaynaklarında psikoaktif madde olarak geçmektedir.

Madde Bağımlılığı (Tam Sayfa Broşür İçin Tıklayınız)

TÜTÜN BAĞIMLILIĞI

Dünya Sağlık Örgütüne göre nikotin kullanım bozukluğu olarak da isimlendirilen tütün bağımlılığının temel belirtileri şunlardır:

- Kullanımı kontrol etme kabiliyetinin bozulması,
- Tütün kullanımına diğer etkinliklere göre daha fazla öncelik verilmesi,
- Zararlarla veya olumsuz sonuçlarla karşılaşılmasına rağmen kullanıma devam edilmesi ile kendini gösteren güçlü bir nikotin kullanma isteği,
- Nikotinin gitgide eski etkisini kaybetmesi (tolerans geliştirilmesi),
- Nikotin kullanımının kesilmesi veya azaltılması sonrasında yoksunluk belirtilerinin görülmesi,
- Tütünün etkilerinin sebep olduğu, alevlendirdiği, yineleyici toplumsal ya da kişiler arası sorunlar olmasına karşın tütün kullanımını sürdürme (Örneğin; tütün kullanımıyla ilgili olarak başkalarıyla tartışmalara girme),
- Yineleyici bir biçimde tehlikeli olabilecek durumlarda tütün kullanma (Örneğin; yatakta sigara içme),
- İşteki, okuldaki ya da evdeki konumunun gereği olan başlıca yükümlülüklerini yerine getirememe ile sonuçlanan, yineleyici tütün kullanımı (Örneğin; işini engelleme.)

ALKOL BAĞIMLILIĞI

Dünya Sağlık Örgütüne göre, alkol bağımlılığı, alkolün yinelenen bir biçimde veya sürekli kullanımından kaynaklanan kullanım bozukluğu olarak tanımlanmaktadır. Amerikan Psikiyatri Birliğinin belirlediği DSM- 5 tanı ölçütlerine göre alkol bağımlılığı; on iki aylık bir süre içinde, aşağıdakilerden en az ikisi ile kendini gösteren, günlük hayatında belirgin bir sıkıntıya ya da işlevsellikte düşmeye yol açan, sorunlu bir alkol kullanım örüntüsüdür.

KUMAR BAĞIMLILIĞI

Dünya Sağlık Örgütünün yayımladığı Uluslararası Hastalık Sınıflandırması El Kitabı’nda (ICD-11) kumar oynama bozukluğu, davranışsal bağımlılıklar arasında yer almakta ve şu özelliklerle tanımlanmaktadır:

- Kumar oynama üzerinde kontrolün sağlanamaması (başlama, sıklık, yoğunluk, süre, sonlandırma ve bağlam açısından).
- Kumar oynamaya yaşamdaki diğer ilgi alanlarına ya da günlük faaliyetlere göre öncelik verme.
- Ortaya olumsuz sonuçlar çıkmasına rağmen kumar oynamaya devam etme ya da daha fazla oynama.

YEŞİLAY AİLE REHBERİ

Yeşilay Aile Rehberi, Yeşilay tarafından çocuklarımızı bağımlılıklardan korumak için ailelere yönelik hazırlanmış bir kitapçıktır. Bağımlılıklardan koruyan aile rehberidir.

Kitapçıkta,

• Bağımlılık ve Trüleri hakkında bilgiler,
• Çocuklarını Bağımlılıktan Koruyan Ailelerin Temel Özellikleri,
• Çocukların Yaşına Göre İhtiyaçları, Aileleri Bekleyen Riskler ve Çözüm Yolları,
• Çocuğunuzun Bağımlı Olup Olmadığını Anlamanızı Sağlayacak Uyarı İşaretleri ve Yapılması Gerekenler

yer almaktadır.

Velilerimizin özellikle 82 ila 96 sayfalarını okumalarını tavsiye ederiz.

Kaynak: https://tbm.org.tr